تأثیر سامانه های سطوح آبگیر باران در افزایش رطوبت خاک و رشد نهال سنجد در عون بن علی تبریز

کمبود رطوبت ذخیره شده در خاک به علت کاهش بارش و رواناب حاصل از آن در طول فصل رشد و توزیع نامناسب بارندگی، عامل مهمی در استقرار پوشش گیاهی و رشد و تولید گونه‌های گیاهی می­باشد. لذا کاربرد روش‌های تلفیقی جهت استفاده مناسب و بهینه از ریزش‌های جوی، علی­الخصوص در مواردی که بارش‌ها از شدت و مدت لازم جهت تولید رواناب برخوردار نیستند، شرایط مناسبی را به منظور آبیاری باغات دیم در پی خواهد داشت. بررسی وضعیت پوشش گیاهی و باغات دیم دامنه‌ جنوبی کوه عون ابن علی نشان داد که کاهش بارش و رواناب یکی از مهمترین عوامل بازدارنده توسعه پوشش گیاهی و باغات دیم این منطقه می­باشند. تحقیق حاضر تلاش دارد تا با استفاده بهینه از نزولات آسمانی، رطوبت خاک مورد نیاز گونه­های گیاهی منطقه را فراهم نموده و به حل این معضل کمک نماید. مدل آماری این پروژه در قالب طرح آزمایشی بلوک­های کاملا تصادفی با سه تیمار، شامل تیمار شاهد (A)، در این تیمار جهت کاشت نهال سنجد از خاک چاله حفر شده با اضافه کردن کود حیوانی پوسیده به اندازه 25 درصد حجم چاله استفاده شده است. تیمار (B)، سامانه سطوح آبگیر عایق توأم با استفاده از مواد جاذب­ رطوبت پومیس در چاله انتهای سامانه. تیمار (C)، سامانه سطوح آبگیر عایق بدون استفاده از مواد جاذب­ رطوبت پومیس در چاله انتهای سامانه. در سه تکرار طی سال­های 1390 تا 1392 طراحی و در منطقه عون بن علی اجرا گردید. این طرح در دامنه جنوبی عون بن علی در شیب حدود 30%، با استفاده از کرت­های مستطیل شکل به ابعاد 5×7 اجرا و آمار برداری طی مدت اجرای طرح از رطوبت خاک با استفاده از دستگاه رطوبت سنج (TDR)، ارتفاع، قطریقه و مساحت برگ­های نهال سنجد صورت گرفت. در این طرح انتخاب نهال سنجد، به دلیل مقاومت به کم آبی و استفاده از این گیاه در پوشش فضای سبز عون بن علی می­باشد. نتایج نشان داد که استفاده از تیمارهای مذکور، موجب افزایش معنی­دار ذخیره رطوبتی خاک، نسبت به تیمار شاهد در سطح احتمال 1 و 5 درصد گردید. مقایسه میانگین رطوبت حجمی در تیمارهای آزمایشی در هر دو سال نشان داد که تیمار سامانه سطوح آبگیر عایق توأم با استفاده از مواد جاذب­ رطوبت پومیس در چاله انتهای سامانه بیشترین میزان رطوبت را در خودش ذخیره کرده و بعد از آن به ترتیب تیمارهای بدون پومیس و شاهد قرار گرفتند. همچنین تأثیر تیمارهای آزمایشی بر روی ارتفاع، قطر یقه و مساحت برگ­های نهال سنجد در سطح احتمال 1 درصد معنی­دار بود. بیشترین میزان ارتفاع نهال، قطر یقه و مساحت برگ­ها مربوط به تیمار سامانه سطوح آبگیر عایق توأم با استفاده از مواد جاذب رطوبت پومیس در چاله انتهای سامانه و کمترین آن­ها مربوط به تیمار شاهد بود. بنابراین استفاده از این روش برای ایجاد فضای سبز در این منطقه توصیه می‌شود. واژه­های کلیدی: استحصال آب باران، پومیس، رطوبت حجمی، سامانه سطوح آبگیر، سنجد